Drie jaar geleden reisde Geoff Hann door Centraal-Afghanistan en kwam hij vast te zitten tussen krijgsheren.
Hij leidde zijn groep langs een strijdende militie om vervolgens tegenover een andere aan de andere kant van de rivier te staan. Gelukkig waren deze krijgsheren vriendelijk, zegt hij. Maar dat blijken ze niet allemaal te zijn.
Zulke ontmoetingen, zegt Hann, zijn slechts een deel van de ervaring – en een deel van het “plezier” – van toeren met Hanns in het VK gevestigde Hinterland Travel-bureau.
Als ze oorlogsgebieden betreden, controleposten passeren en locaties van politieke instabiliteit tegenkomen, komen deze reizigers zwaar bewapend - met camera's, reisgidsen, kaarten en reisgidsen.
Het is toerisme van een schijnbaar "donkere" variëteit - een die duidelijk verschilt van zijn zon-en-zand-tegenhanger - die reizigers naar het Midden-Oosten trekt, niet alleen ondanks oorlog en conflict, maar soms ook vanwege oorlog.
Getuige zijn van de schade veroorzaakt door raketten in het noorden en zuiden van Israël, een bezoek brengen aan de plaats van gifgasaanvallen in Noord-Irak en een rondleiding door de met kogels geteisterde gebouwen van Beiroet zijn slechts enkele voorbeelden van de aantoonbaar "donkere" toeristische attracties in het Midden-Oosten - plaatsen die verband houden met een of andere manier met dood, vernietiging, conflict of oorlog.
"Er is ongetwijfeld een aantrekkingskracht op deze plaatsen, maar wat minder bekend is, is waarom mensen zich tot hen aangetrokken kunnen voelen - of het nu is om getuige te zijn van oorlog door een soort van griezelige fascinatie of dat het is om te proberen er een dieper begrip of betekenis van te krijgen . Dat is echt het grote probleem”, zegt prof. Richard Sharpley, hoofd toerisme aan de Universiteit van Lincoln.
Achterlanddeelnemers zijn volgens Hann in de eerste plaats op zoek naar iets 'anders en interessants'. Ze reizen naar Irak, Afghanistan, Zuidoost-Turkije en Iran voor de geschiedenis, architectuur en cultuur van deze bestemmingen in het Midden-Oosten. Ze vinden het incidentele element van gevaar niet erg. Maar het zijn niet per se sensatiezoekers. Ze komen om "met eigen ogen te zien" wat de media zo uitgebreid behandelen en, volgens veel sceptische westerlingen, soms verkeerd voorstellen.
"Er zijn reisgroepen en er zijn toeristen die naar plaatsen als Afghanistan en Irak gaan om te proberen dichtbij te komen bij wat daar gaande is - dat is nu een ziekelijke fascinatie voor oorlog", zegt prof. John Lennon, auteur van Dark Tourism en directeur van het Moffat Center for Travel and Tourism Business Development.
Terwijl touroperators solidariteit en intellectuele nieuwsgierigheid aanhalen als de belangrijkste aantrekkingskracht, merken academici op dat het een "griezelige" interesse in de dood kan zijn, de noodzaak om een "dorst om oorlog te proeven", zegt Lennon, die toeristen naar plaatsen drijft die worden geassocieerd met vernietiging of conflicten.
'Het is het soort menselijke smaak om de dood aan te raken - dicht bij de dood komen. En het is de directheid. Het is bijna alsof het niet genoeg is dat het 10 of 20 jaar geleden is gebeurd.”
Dagen nadat het staakt-het-vuren was afgekondigd in de laatste oorlog in Libanon tussen Israël en Hezbollah, begon Kibbutz Gonen Holiday Village in het noorden van Israël rondleidingen aan te bieden op locaties die werden getroffen door Katushya-raketten. Buitenlandse toeristen en Israëli's uit het centrum van het land, die de impact van de oorlog niet in dezelfde mate hebben ervaren als hun noordelijke tegenhangers, kwamen om de schade die door de oorlog was aangericht 'met eigen ogen te zien'.
“Ze zagen het allemaal op televisie, op het nieuws. Maar mensen waren nieuwsgierig om het met hun eigen ogen te zien - om hen te helpen het te begrijpen", legt Gonen marketingdirecteur Ori Alon uit, waarbij hij opmerkt dat velen opgelucht het bezoek verlieten.
Vergeleken met de dramatische beelden op het nieuws, hebben de bezoeken "de schade geminimaliseerd". De situatie was verschrikkelijk, maar niet zo erg als de televisie het deed voorkomen, zegt ze.
In die eerste maand na de oorlog leidde de Israëlische reisleider Amnon Loya toeristen langs beschadigde huizen in Qiryat Shmonah. Daar kregen toeristen de kans om met buurtbewoners en militairen te praten. Psychologisch moesten ze het zelf zien, legt hij uit, omwille van solidariteit, afsluiting en nieuwsgierigheid, en om de realiteit van de situatie te begrijpen.
"Als je lekker in je huis zit en televisie kijkt, vraag je je af of de oorlog echt in jouw land is of niet", zegt Loya.
Terwijl Katushya-tours zijn uitgestorven, kunnen toeristen vandaag naar de zuidelijke Israëlische stad Sderot gaan om getuige te zijn van de schade die is veroorzaakt door Qassam-raketten die vanuit het nabijgelegen Gaza worden afgevuurd.
Bina Abramson van het Sderot Media Center zegt dat omwonenden van deze raketten in constante angst leven, en dat het vooral feitenonderzoek en solidariteit is, in plaats van de spanningsfactor, die reisgroepen en bezoekers trekt.
Rondleidingen in het algemeen kunnen worden geassocieerd met conflicten, maar zijn meer gericht op solidariteit, politiek of feitenonderzoek.
In zijn onderzoek naar politiek georiënteerd toerisme in Jeruzalem, schrijft reisleider Eldad Brin over een reis naar Israël met het geboorterecht uit 2003 met als thema 'Vrede en politiek', die deelnemers meenam naar een coffeeshop in Jeruzalem die een paar maanden eerder het slachtoffer was van een terroristische aanslag, met de nadruk op de vluchtige politieke sfeer van de stad.
Deelnemers van de Alternative Tourism Group in Bethlehem kunnen gesloopte Palestijnse huizen, vluchtelingenkampen, de scheidingsmuur bezoeken en Palestijnse en Israëlische vredesactivisten en organisaties ontmoeten.
Uitvoerend directeur Rami Kassis zegt dat het doel van de rondleidingen is om toeristen bloot te stellen aan de unieke politieke, sociale en historische realiteit van de regio - "om hun ogen te openen voor het lijden van het Palestijnse volk" en bezoekers te helpen hun eigen ideeën over de situatie te ontwikkelen, in plaats van te vertrouwen op vooringenomen informatie en de media.
Maar als symbolen van conflict, en zelfs als vertegenwoordiger van de beperking van het leven van mensen, kunnen dergelijke sites zeker worden beschouwd als onderdeel van de donkere toerismetrend, zegt Sharpley.
"De aantrekkingskracht, denk ik, zou zijn dat mensen bijna geruststelling krijgen over de veiligheid en vrijheid van hun eigen leven", zegt hij.
Veel westerlingen leven in relatief veilige, risicomijdende samenlevingen, afgeschermd van de dood en de directe gevolgen van oorlog, zegt hij.
"Dobbelen met de dood" is een manier om deze vorm van toerisme te beschrijven, zegt Sharpley, waarin het zichzelf in een positie van gevaar of risico plaatsen - mogelijk met de dood geconfronteerd - deel uitmaakt van de aantrekkingskracht. Vanuit dat perspectief kunnen tours in het oorlogsgebied worden beschouwd als de nieuwste extreme sporten.
Hoewel Hinterland toeristen meeneemt naar gebieden met reiswaarschuwingen - waardoor de deelnemers soms volledig onverzekerbaar zijn vanwege oorlog en terrorisme - zegt Hann dat de groep niet alles in het werk stelt om attracties te vinden die 'donker' zijn. Evenmin zijn de deelnemers - die over het algemeen 40 tot 70 jaar oud zijn - op zoek naar gevaar of spanning.
De 69-jarige wereldreiziger en in het Verenigd Koninkrijk geboren Margaret Whelpton zegt zelfs dat ze nooit van de rondleidingen in het achterland had kunnen genieten als ze zich bewust was van enig gevaar.
Whelpton, die naar Libanon, Syrië, Irak, Jordanië, Iran en Afghanistan is gereisd, zegt dat het conflict of het geweld in verband met bepaalde gebieden – zoals een plaquette die ze zag in een hotel in Islamabad ter herdenking van de moord op verschillende journalisten twee jaar eerder – gewoon een deel van het verleden.
"Geschiedenis", zegt ze. Niets om bang voor te zijn.
Dat betekent echter niet dat het Achterland geen 'onbetrouwbare' gebieden of ogenschijnlijk duistere attracties tegenkomt.
Tijdens een rondreis door Noord-Irak nam het achterland de deelnemers mee naar Halabja, de plaats van een gifgasaanval tijdens de oorlog tussen Iran en Irak in 1988. Bij een andere gelegenheid bezochten ze een gevangenis in Sulaymaniyah waar Koerden waren gemarteld.
Niet anders, zegt Hann, dan een bezoek aan het concentratiekamp Auschwitz.
Hoewel de 'see-it-for-yourself'-factor zeker een gelijkspel is, zeggen academici zoals Lennon en Sharpley dat de trend te maken heeft met een eeuwenoude, inherente interesse in dood en oorlog.
"Misschien een beetje bloeddorst", legt Sharpley uit.
Fascinatie voor 'de donkere kant van de menselijke natuur', zegt Lennon.
Uiteindelijk willen mensen de kogelgaten aanraken, misschien het gevaar voelen, en die strijdende krijgsheren ontmoeten, helemaal voor zichzelf.
Voor meer berichtgeving over toerisme in het Midden-Oosten van The Media Line, bezoek hun website, www.themedialine.org.
