Toen Bahaa Maya eind jaren zeventig als jonge werknemer bij het ministerie van Buitenlandse Handel zijn geboorteland Irak ontvluchtte, moet hij geweten hebben dat waar hij ook terechtkwam, zijn levensmissie hem terug zou brengen naar zijn geboorteland.

Na een korte tijd in de Perzische Golfregio te hebben gewerkt, werd hij uiteindelijk verliefd op Montreal, waar hij en zijn gezin een privéleven en consultancy gingen leiden, en waar hij Canadees staatsburger werd.

Toen, meer dan twee decennia later, na de val van dictator Saddam Hoessein, keerde de keurige, goed getrimde Maya terug naar Irak om het land bij te staan in een moeilijke overgang. In een bizarre wending moest hij met zijn Canadese paspoort een Iraaks visum aanvragen in Amman, Jordanië.

"Patriottisme is niet wat je zegt, maar het is wat je je land aandoet", zei Maya tijdens een recent bezoek in Montreal.

Tegenwoordig is Maya – die de Canadese regering berispt voor haar gebrek aan betrokkenheid bij de wederopbouw in Irak – de pittige ministeriële adviseur van het Iraakse Ministerie van Toerisme en Oudheden. Hij is op een wereldwijde missie om mensen bewust te maken van de voortdurende plundering en plundering van het culturele erfgoed van Irak.
De plundering stoppen

Een gepassioneerde Maya beweert dat georganiseerde criminele en militante netwerken, evenals enkele Iraakse politieke facties die strijden om invloed, betrokken zijn bij de systematische plundering van Iraakse archeologische vindplaatsen.

Alleen al in april 2003 werden 15,000 stukken geplunderd uit het Iraaks Nationaal Museum. Terwijl de helft van de gedocumenteerde items werd teruggevonden, schat Maya dat bijna 100,000 items eenvoudigweg zijn verdwenen door de plundering van archeologische vindplaatsen zelf.

Deze objecten omvatten oude teksten, beelden, sieraden en sculpturen, zei Maya, en ze komen vaak terecht in westerse veilinghuizen of in handen van illegale handelaren en verzamelaars.

Om de roof van deze schatten een halt toe te roepen, pleit hij voor een internationaal verbod op de verkoop van archeologische voorwerpen afkomstig uit Irak en voor een resolutie van de VN-Veiligheidsraad hierover. Hij houdt vol dat de opbrengst van de verkoop van geroofde voorwerpen terrorisme financiert.

"We willen die oudheden hun commerciële waarde ontnemen", zei hij. "Op deze manier zouden we die maffia- of smokkelnetwerken in Irak, de regio en internationaal ontmoedigen."
Het dilemma: wie bezit wat?

Hoewel hij vooruitgang aanhaalt, in de vorm van een recente Amerikaanse wet die de verkoop van Iraakse artefacten die na augustus 1991 zijn genomen verbiedt, blijft Maya gefrustreerd dat andere landen dit voorbeeld niet hebben gevolgd. En het controleren van elke wet blijft een uitdaging, aangezien culturele schatten die naar buiten worden gesmokkeld zelden een papieren spoor hebben, waardoor het moeilijk is om het eigendom te bepalen.

Om het probleem te bestrijden, heeft Maya voorgesteld een internationale commissie van vooraanstaande archeologen en experts op te richten om de herkomst en eigendom van artefacten die op de markt komen te bepalen.

Rijk aan geschiedenis omdat het de thuisbasis was van verschillende oude beschavingen, is Irak bezaaid met archeologische vindplaatsen te midden van zijn 440,000 vierkante kilometer grondgebied. Maar deze premie kan precair blijken te zijn: in 2003 werd bijvoorbeeld ernstige schade aangericht aan de oude plaats Babylon toen het door de Amerikaanse en Poolse legers als militaire basis werd gebruikt.

"Er is zware schade aangericht in Babylon, een feit dat veel gezien en gedocumenteerd is door UNESCO en andere internationale organisaties", zegt Maya. "De schade is aangericht, maar nu moeten we het herstellen om het terug te brengen naar de oude situatie."

En, verwijzend naar het Haags Verdrag inzake de bescherming van culturele eigendommen in geval van gewapende conflicten, zegt hij dat het de verantwoordelijkheid van de bezettende macht is om Irak te beschermen tegen illegale opgravingen, smokkel of handel in het patrimonium van de natie.

Sinds 2005 leidt Maya een project om het Grand Iraqi Museum te bouwen, een instelling die "beschavingen, samenwerking en geen confrontatie zou vertegenwoordigen". Het project, waarvan hij hoopt dat het steun zal krijgen van Canada, is goedgekeurd door de Islamitische Raad van Ministeries van Toerisme en tal van Europese landen.
Geweld wordt persoonlijk

Zelfs tijdens zijn twee decennia weg van Irak, bleef Maya betrokken bij de politiek. Gedurende vele jaren voor de Amerikaanse invasie in 2003 maakte hij deel uit van de beweging ter bevordering van de democratie in Irak. Hij was getuige van de achtbaan van aanvankelijke euforie bij de val van de regering van Hoessein naar de dagelijkse chaos in Bagdad vandaag.

Noch Maya, noch zijn directe familie is gespaard gebleven van het geweld en het bloedvergieten in hun geboorteland. Twee van zijn zussen werden gedood bij aanvallen door militanten, en hijzelf werd gedwongen het land korte tijd te ontvluchten nadat hij in zijn eigen kantoor werd bedreigd met een pistool op zijn hoofd.

"Hoewel ik democratie en recht en orde wilde zien, zag ik bendes mijn kantoor bestormen en een pistool op mijn hoofd zetten", zei hij. "Ze proberen alles in het leven in Irak te beheersen, en dit is een voortdurend probleem."

Maar Maya keerde terug, hoewel zijn dagen grotendeels afgezonderd worden doorgebracht in de relatieve veiligheid van de groene zone van Bagdad. Hij blijft echter onverschrokken in zijn missie.

“Irak is het land van Mesopotamië, dat aan alle mensen toebehoort en niet alleen aan Irakezen…. We accepteren geen bijkomende schade aan onze identiteit, onze geschiedenis. Dit is niet alleen de geschiedenis van Irak, maar die van de mens. Dit is jouw geschiedenis.”

Andrew Princz is een reisschrijver gevestigd in Montreal en schrijft voor www.ontheglobe.com.